Co roku w marcu na początku Wielkiego Postu grupa mężczyzn przebranych za zwierzęta wychodzi na ulice Bułgarii i odstrasza złe duchy. Kukierzy lub kukeri, bo tak nazywają się owi mężczyźni, to tradycja wywodząca się jeszcze z czasów trackich. Jest to jedna z długowiecznych tradycji świętowana do dnia dzisiejszego w Bułgarii.
O tym, że Bułgarzy to naród zabobonny i przywiązany do swojej tradycji pisałam już kilkakrotnie. Ta zabobonność i przywiązanie do tradycji objawiają się w szczególności w marcu. Wtedy to właśnie poprzez różnorodne obrzędy i zwyczaje Bułgarzy żegnają zimę i witają wiosnę. O tradycji noszenia na ręku martenicy i o postaci zwanej Baba Marta pisałam już w osobnym poście. Poza biało-czerwonymi gałgankami, które mają ubłagać Babę Martę i wyprosić u niej dobrą pogodę i zdrowie, Bułgarzy przebierają się także za zwierzęta i odstraszają złe duchy… Brzmi dziwnie i strasznie, ale nie ma się czego bać. Kukierzy lub kukeri to grupa mężczyzn, która poprzez swoje rytualne zachowanie odstrasza złe duchy. Tradycja ta liczy już kilkanaście wieków i do dziś kultywowana jest na wsiach, ale i większych miastach. Co roku w marcu kukierzy odprawiają swój rytuał nawet na ulicach Sofii!
Kim są kukierzy lub kukeri w tradycji bułgarskiej?
Kukierzy to grupa przenierańców, których zadaniem jest odpędzenie złych duchów. Grupa mężczyzn przebranych w stroje zwierząt z ogromnymi maskami wychodzi na ulice wsi i miast na początku Wielkiego Postu i odprawia tradycyjny rytuał. Rytuał ten jest symbolicznym pożegnaniem zimy i przywitaniem wiosny. Kukierzy odpędzają też złe duchy, wprowadzają porządek i są zapowiedzią szczęścia i dobrego zdrowia.
Wygląd i stroje
Podobno stroje kukierów są tak straszne, że odstraszą nawet najprawdziwszego potwora… W rzeczywistości stroje kukierów są zwyczajnie dziwne i bardziej zabawne niż straszne. Strój kukiera składa się z następujących elementów:
- płaszcz/peleryna – ma wyglądać jak sierść zwierzęca.
- drewniane maski zwierząt z obszytą sierścią i innymi ozdobami typu dzwonki. Podobno maski ważą nawet 40 kg.
- pasy z ciężkimi dzwonami – pasy ważą kilkadziesiąt kilogramów.
- buty – również imitujące sierść zwierzęcą.
Kukierzy najczęściej przekazują stroje i pasy z dzwonami z pokolenia na pokolenie lub szyją je sami we własnym zakresie.
Stroje są z pasami i maskami są naprawdę bardzo ciężkie i nie są łatwe do noszenia. Szczególnie, że kukierzy muszą w nich tańczyć i skakać.
Obrzędy kukierów
Kukierzy odprawiają swoje obrzędy dwa razy w roku. Pierwszy raz w trakcie styczniowego festiwalu Surwa w miejscowości Pernik (ten festiwal wpisany jest na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO). Kolejne obrzędy mają miejsce w marcu w okresie Wielkiego Postu i mają one charakter bardziej lokalny. Oznacza to, że grupy kukierów spotkać można w różnych wioskach i miastach. Najczęściej obrzędy kukierskie celebrowane są w terenach górskich. Ja miałam okazję oglądać grupę kukierów w miejscowości Sziroka Laka w górach Rodopy.
W Sziroka Laka kukierzy rozpoczynają swoje rutuały już pierwszego dnia Wielkiego Postu. Wtedy też zaczynają chodzić od domu do domu i domownicy muszą ich ugościć na znak dobrobytu i szczęścia w nadchodzącym roku. Na koniec pierwszego wielkopostnego tygodnia kukierzy biorą udział w pochodzie. Bierze w nim udział kilkanastu kukierów. Rytauł rozpoczyna się od synchroncznego tańca, w czasie którego rozbrzmiewają głośno dzwony. Następnie ma miejsce pantomima, która jest bardzo charakterystycznym elementem w rytuałach kukierkich.
Pantomima, którą ja widziałam odnosiła się do kultu płodności. Głównymi postaciami byli panna młoda, pan młody i rolnik. Bohaterowie orali ziemię niesionymi pługami i następnie odgrywali symulowany 'poród’, który symbolizował wiosnę, czyli okres odrodzenia się do życia.
Na sam koniec kukierzy znów wykonują zsynchronizowany taniec i z po kilkunastu minutach z ulgą zdejmują ciężkie maski.
Na zdjęciach poniżej znajdziesz kadry z całego wystąpienia. Przyznam, że całość była naprawdę dziwnna, ale cieszę się, że mogłam wziąć udział w tym przedstawieniu. Niewiele kultur podtrzymuje swoje tradycje i zwyczaje tak jak Bułgarzy.
Najpiękniejsze miejsca w Bułgarii
